Trẻ 4 tuổi: Sự phát triển thể chất và tâm lý mẹ cần biết

Trẻ 4 tuổi luôn tìm cách làm chủ bản thân và tự đưa ra quyết định trong mọi tình huống. Đó còn là những em bé cực kỳ sáng tạo và có khả năng tập trung cao độ.

Mẹ dễ dàng nhận thấy con có thể ngồi tập trung hàng giờ với món đồ chơi yêu thích. Về mặt xã hội, con rất thân thiện và thích trò chuyện, tiếp xúc với mọi người. Khi thất vọng hay vui mừng, con đều thể hiện cảm xúc một cách rõ ràng.

Mẹ có thể tìm hiểu thêm sự phát triển ở trẻ 4 tuổi để biết con còn biết làm gì nữa nhé.

Sự phát triển của trẻ 4 tuổi

1. Các chỉ số chiều cao, cân nặng của trẻ 4 tuổi

Nhắc đến sự phát triển của bé 4 tuổi, chắc chắn mẹ sẽ rất muốn biết chỉ số cân nặng, chiều cao của con có đạt chuẩn hay không.

Bé 4 tuổi nặng bao nhiêu kg? Thông thường ở giai đoạn 4-5 tuổi:

• Bé gái nặng 16,1 đến 18,2kg, cao 102,7 đến 109,4cm.
• Bé trai nặng 16,3 đến 18,3kg, cao 103,3 đến 110cm.

Bây giờ, cậu bé cô bé của mẹ đã cao cả mét rồi. Đi kèm với sự phát triển về mặt thể chất, con còn đạt các cột mốc sau về khả năng vận động, nhận thức.

2. Các mốc phát triển tâm lý trẻ 4 tuổi

Sự phát triển về thể chất của trẻ 4 tuổi

Trẻ em học hỏi thông qua vui chơi. Ở độ tuổi 4-5, bé không chỉ biết chạy, nhảy, ném bóng, đá bóng, leo trèo, đu dây một cách dễ dàng mà còn có thể làm nhiều việc khác nữa như:

• Đứng một chân hơn 9 giây.
• Có thể lộn một vòng hoặc trồng cây chuối.
• Đi bộ (chạy) lên xuống cầu thang dễ dàng.
• Nhìn và bắt chước vẽ các hình tam giác, hình vuông, hình tròn.
• Vẽ được người với phần thân.
• Có thể xếp chồng ít nhất 10 khối.
• Dùng thìa và nĩa thành thạo.
• Tự mặc quần áo, đánh răng, đi vệ sinh.

Sự phát triển về mặt ngôn ngữ của trẻ 4 tuổi

Vốn từ vựng của trẻ 4 tuổi có thể có đến khoảng 500 – 1.000 từ, tuy nhiên số lượng từ mà trẻ dùng thường ít hơn con số này. Các bé đã có thể nói trôi chảy những câu nói dài (nhiều hơn 5 từ); có thể kể được vắn tắt những chuyện diễn ra trong ngày hay do bé tưởng tượng ra và hát được các bài hát ngắn. Đôi khi, trong lúc hát, các bé có thể tự bịa lời nếu quên.

Trẻ 4 tuổi là những em bé luôn tò mò và ham học hỏi. Ở giai đoạn này, con tự tin trò chuyện với mọi người do vốn từ vựng và khả năng diễn đạt đã tiến bộ rất nhiều.

• Con có thể nói những câu dải.
• Biết sử dụng thì tương lai, chẳng hạn như: “Mai mình sẽ đi công viên nhé mẹ”.
• Thuộc lòng nguyên bài thơ hoặc bài hát.
• Có thể kể một câu chuyện dài, nhiều tình tiết hoặc kể lại những sự việc con đã trải qua trong ngày.
• Thường đặt câu hỏi liên tục khi giao tiếp để thỏa mãn óc tò mò, thích khám phá.

Trẻ 4 tuổi biết làm gì với sự phát triển về mặt nhận thức

Hầu hết trẻ 4 tuổi đều bắt đầu nắm bắt được các khái niệm trừu tượng thông qua việc trẻ hiểu được thời gian (ngày và đêm), nhận diện hình dạng, màu sắc, tín hiệu (đèn giao thông), một số chữ cái và con số… Các bé trong độ tuổi này rất ham học hỏi thể hiện qua việc rất chăm chú lắng nghe mọi người trò chuyện, quan sát sự vật xung quanh, biết rõ được công dụng của một số thiết bị trong gia đình…

Mẹ sẽ thấy con không chỉ trả lời những câu hỏi đơn giản một cách dễ dàng, logic mà còn có khả năng thể hiện cảm xúc tốt hơn.

• Có thể đếm từ 10 trở lên.
• Nhận biết, gọi đúng tên một số màu sắc và hình dạng cơ bản.
• Nhận ra một số bảng chỉ dẫn quen thuộc trên đường.
• Hiểu được những yêu cầu có từ 3 hành động, ví dụ: “Con hãy cất sách đi, đánh răng rồi đi ngủ”.
• Nhớ địa chỉ, số điện thoại của bố mẹ (nếu được dạy).
• Khả năng tập trung tốt hơn.
• Bắt đầu hỏi nhiều câu hỏi dạng như: “Khi nào?”, “Bao nhiêu?”, “Tại sao?” và rất tò mò về công dụng các đồ vật
• Hiểu các khái niệm khó như chất lượng (tốt/xấu), số lượng (nhiều/ít), chất liệu (nhựa/thủy tinh/sắt…)
• Biết sắp xếp các đối tượng theo hình dáng và màu sắc
• Có thể ghi nhớ tình tiết của các câu chuyện xảy ra trong ngày hay trong thời gian ngắn
• Hiểu khái niệm ngày, đêm, phân biệt các hoạt động khác nhau diễn ra ở ngày và đêm
• Hiểu khái niệm đối lập như đầy/vơi, giống/khác, hơn/kém, cao hơn/thấp hơn…

Tâm lý trẻ 4 tuổi: Sự phát triển về mặt xã hội và tình cảm

Tâm lý trẻ 4 tuổi như thế nào? Nếu trước đây trẻ tự cho mình là trung tâm thì giờ đây con hiểu rằng không hẳn lúc nào mình cũng được ưu tiên hàng đầu. Trẻ bắt đầu hiểu về cảm xúc của người khác. Đồng thời, con có khả năng vượt qua các xung đột và kiểm soát cảm xúc của mình tốt hơn.

Các mốc phát triển về mặt xã hội, tình cảm và tâm lý trẻ 4 tuổi mà con có thể đạt được ở độ tuổi này gồm có:

• Thích có nhiều bạn bè và biết chia sẻ, nhường nhịn khi chơi cùng.
• Biết quan tâm hỏi han khi thấy bạn bè, bố mẹ, anh chị, người thân không vui.
• Hiểu và tuân theo các quy tắc nhưng thỉnh thoảng vẫn bướng bỉnh và bất hợp tác.
• Thể hiện sự tức giận bằng lời nói thay vì hành động.
• Nhận thức được sự khác biệt giữa ước mơ và thực tế.

Trẻ 4 tuổi có thể nhận ra giới tính của mình

Hầu hết trẻ 4 tuổi đều bắt đầu nhận ra giới tính của bản thân. Bé có thể thắc mắc tại sao bạn Mi không có “chim”, khi đi tè thì ngồi hoặc ngược lại. Điều quan trọng là mẹ cần giải thích cho trẻ hiểu sự khác biệt này; sử dụng thuật ngữ chính xác về các bộ phận của cơ thể.

Tránh la mắng hoặc trừng phạt con nếu bé chạm vào bộ phận sinh dục của mình. Hãy nói cho trẻ nghe về “vùng đồ bơi” và giải thích cặn kẽ về việc: không ai khác ngoài cha mẹ (khi vệ sinh cho trẻ); bác sĩ (khi khám bệnh cho trẻ) được chạm vào vùng kín của trẻ và bé cũng không được chạm vào vùng kín của các bạn. Điều này giúp trẻ biết cách bảo vệ cơ thể, tránh được nạn ấu dâm và nguy cơ xâm hại.

>>> Mẹ có thể quan tâm Vì sao bé trai hay nghịch bộ phận sinh dục?

3. Các vấn đề thường gặp ở trẻ 4 tuổi

Dấu hiệu trẻ 4 tuổi chậm phát triển mẹ cần lưu tâm

Hướng dẫn chăm sóc cho trẻ 4 tuổi

1. Dinh dưỡng cho trẻ 4 tuổi

Trẻ 4 tuổi cần nhiều năng lượng cho các hoạt động thể chất, học tập nên thực đơn cho bé 4 tuổi cần được bổ sung một lượng lớn chất dinh dưỡng mỗi ngày. Bên cạnh đó, mẹ cần tránh cho trẻ một số thói quen ăn uống kém lành mạnh.

– Uống nhiều nước ép trái cây

Không ít mẹ nghĩ rằng nước ép trái cây cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất nên cho con uống thay cả nước. Đây là quan niệm hoàn toàn sai lầm. Do nước trái cây chứa nhiều đường nên dễ làm trẻ sâu răng. Hơn nữa, mỗi ngày trẻ trên 6 tháng không nên uống quá 120ml nước ép trái cây. Nếu uống nhiều và thường xuyên sẽ gây hại cho hệ tiêu hóa.

>>> Mẹ có thể xem thêm: Nước ép trái cây đóng chai có tốt cho trẻ con không?

– Uống quá nhiều sữa tươi

Đã từng xảy ra nhiều trường hợp trẻ thiếu máu nghiêm trọng vì uống nhiều sữa tươi. Nguyên nhân là trẻ uống nhiều sữa sẽ no và chán ăn. Việc này lặp đi lặp lại sẽ làm trẻ thiếu máu vì sữa tươi không thể cung cấp đủ hàm lượng dinh dưỡng trẻ cần hàng ngày.

– Ăn các thực phẩm gây dậy thì sớm

Dậy thì sớm là hiện tượng không mong muốn ở trẻ. Để trẻ không dậy thì sớm, khi lên thực đơn cho bé 4 tuổi, mẹ cần hạn chế cho trẻ ăn:

• Thức ăn nhanh, các thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ, nhiều muối.
• Thịt cổ gia cầm, nội tạng động vật.
• Sữa đậu nành.
• Rau củ trái mùa.
• Thuốc bổ như vitamin tổng hợp, thuốc bắc (nấu gà tần…).

>>> Mẹ có thể xem thêm: 10 món ngon cho bé biếng ăn

2. Hoạt động để trẻ 4 tuổi phát triển tốt

Sau đây là những điều mẹ nên làm để giúp con học hỏi và phát triển:

• Giao cho con làm việc nhà để dạy bé về trách nhiệm và sự sẻ chia trong gia đình.
• Hãy để trẻ tự giải quyết mâu thuẫn khi chơi với bạn.
• Dạy trẻ những biển báo thông dụng được thấy trên đường hoặc hướng dẫn trong sách.
• Duy trì thói quen đọc cho con nghe mỗi ngày và không quên đặt những câu hỏi mang tính chất gợi mở, kích thích trẻ tư duy như “Con nghĩ điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?”.
• Tạo điều kiện để con tham gia các hoạt động viết, vẽ, tô màu, cắt dán thủ công.
• Trò chuyện với trẻ mỗi ngày, hỏi về các hoạt động của con ở trường, điều gì làm con vui và không vui, con thích chơi với bạn nào nhất, tại sao…
• Hướng dẫn trẻ cách quản lý cảm xúc, nhất là khi con tức giận hoặc quá khích.

3. Bé 4 tuổi cần học những gì?

• Dạy bé học toán theo phương pháp Finger Math dễ hiểu.
• Dạy con học tiếng anh.
• Dạy con học chữ cái.

4. Rèn luyện các kỹ năng khác cho bé

– Học cách nói xin lỗi

Bé 4 tuổi cẩn học những gì? Hãy dạy con nói lời xin lỗi. Trẻ 4 tuổi vẫn chỉ là một đứa trẻ sống với bản năng và nhận thức đơn sơ nhất. Vì vậy, khi con phạm lỗi, điều mẹ có thể làm là uốn nắn trẻ, dạy con xin lỗi và giúp trẻ phân biệt đúng sai.

Sẽ là quá cực đoan nếu mẹ muốn con phải cảm thấy hối lỗi. Để trẻ có thể nói lời xin lỗi chân thành, cần phải mất nhiều thời gian. Đó là khi trẻ đủ nhận thức để hiểu và đồng cảm với người khác.

Mẹ có thể dạy trẻ 4 tuổi một số cách sau để nói lời xin lỗi:

• Xin lỗi đi kèm với khắc phục hậu quả, chẳng hạn con làm đổ nước, không chỉ xin lỗi, con còn phải lấy khăn lau sạch nước.
• Khuyến khích nói lời xin lỗi bằng cách khéo léo gợi ý, ví dụ: “Con làm bạn đau, con có thể làm bạn cảm thấy tốt hơn bằng cách nào?”.
• Khen ngợi trẻ khi con biết nhận lỗi và nói lời xin lỗi.

Đặc biệt, mẹ và người lớn trong nhà phải luôn làm gương cho trẻ, sẵn sàng nhận lỗi và sửa sai nếu phạm sai lầm.

– Dạy bé tinh thần trách nhiệm

Khi mẹ phân công công việc nhà cho bé hay nhờ con giúp làm những việc lặt vặt trong nhà, đó chính là mẹ dạy con sống có trách nhiệm.

Ngoài ra, mẹ hãy dạy trẻ 4 tuổi:

• Biết giữ lời hứa, tuân thủ những nguyên tắc trong gia đình.
• Làm việc gì phải làm đến cùng.
• Dạy trẻ tự lập như tự ăn uống, mặc quần áo…
• Tạo điều kiện để trẻ tự ra quyết định một số việc “vừa tầm” với con như chọn mua quần áo, đồ chơi…

– Dạy trẻ ứng xử trên bàn ăn

Ở tuổi này, trẻ đã ngồi ăn chung bàn với cả nhà. Vì vậy mẹ cần dạy con phép lịch sự trên bàn ăn.

• Mời người lớn trước khi ăn.
• Nếu thức ăn quá xa, con có thể nhờ người lấy hộ và đừng quên cảm ơn.
• Không chép miệng khi ăn.
• Không vừa nhai vừa nói.
• Không chống tay trên bàn ăn hay gõ đũa muỗng tạo âm thanh.

Lời khuyên của bác sĩ để bé 4 tuổi phát triển tốt

1. Lưu ý đối với bé

Theo Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), một số bệnh phổ biến nhất thường gặp ở trẻ 4 tuổi:

• Nhiễm trùng tai.
• Viêm họng.
• Viêm phế quản.
• Viêm tiểu phế quản.
• Nhiễm trùng da.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Cảm lạnh, cảm cúm.
• Viêm xoang.

>>> Mẹ có thể xem thêm: 15 thực phẩm phòng ngừa cảm cúm và coronavirus cho bé

Mẹ hãy tìm hiểu các dấu hiệu và cách chăm sóc trẻ để bệnh không diễn tiến nghiêm trọng, đe dọa sức khỏe của bé.

2. Cách chăm sóc bản thân dành cho mẹ

Cuộc sống có thể trở nên vô cùng bận rộn và hỗn loạn khi mẹ đang nuôi một trẻ 4 tuổi. Để giúp đối phó với những thách thức của giai đoạn này, mẹ cần biết cách chăm sóc bản thân.

• Nhờ sự hỗ trợ của chồng hoặc các thành viên trong gia đình: Việc chăm sóc trẻ 4 tuổi sẽ tốn rất nhiều năng lượng và có thể khiến mẹ nhanh chóng mệt mỏi. Mẹ sẽ biết khi nào mình hết năng lượng. Trong những lúc như vậy, mẹ có thể liên hệ để xem chồng, hoặc thành viên gia đình hoặc người trông trẻ có thể đảm nhận việc này trong một hoặc hai giờ hay không. Hãy dành một khoảng “me-time” để làm điều gì đó chỉ dành cho mẹ sẽ giúp mẹ có cơ hội sạc lại pin.
• Để tránh cảm giác bị cô lập, mẹ có thể kể chuyện cho trẻ 4 tuổi tại thư viện hoặc trung tâm cộng đồng. Hoặc mẹ có thể gặp gỡ bạn bè và con cái của họ tại sân chơi hoặc công viên; hoặc gặp gỡ những phụ huynh trong nhà trẻ nơi con học để chia sẻ những câu chuyện và mẹo nuôi dạy con.
• Tạo ra một mối liên kết với các bậc cha mẹ hỗ trợ có nghĩa là mẹ sẽ có một người nào đó để trò chuyện trong hoàn cảnh tương tự. Điều này có thể giúp giảm bớt một số căng thẳng hoặc lo lắng mà mẹ cảm thấy khi giải quyết tất cả những thăng trầm của việc nuôi dạy trẻ 4 tuổi.

Như vậy, để con phát triển lành mạnh, khi chăm sóc trẻ 4 tuổi, mẹ đừng quên những lưu ý về chế độ ăn uống cho bé. Ngoài ra, để chuẩn bị con vào lớp 1, mẹ hãy cho bé tập làm quen với mặt chữ và các phép tính trước nhé.

Hương Lê