Tập cho bé ăn dặm: Tổng hợp kiến thức về ăn dặm chắc chắn mẹ sẽ cần

Trong những giai đoạn đầu đời của bé, mẹ cần trang bị kiến thức vững chắc để hỗ trợ con phát triển toàn diện về mặt thể chất. Trong đó, một điều quan trọng mà mẹ cần biết đó là khi nào tập cho bé ăn dặm và cần tập ăn dặm cho bé như thế nào để không ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của con.

Dưới đây là những điều cần biết khi tập cho bé ăn dặm, mẹ hãy cùng tham khảo nhé.

I. Ăn dặm là gì?

Ăn dặm là giai đoạn con chuyển từ chế độ ăn dạng lỏng (sữa mẹ hoặc sữa công thức) sang chế độ ăn dạng thô hơn, nghĩa là bé sẽ bắt đầu tập nhai và nuốt thức ăn. Chế độ ăn dặm thường được áp dụng cho các bé từ 5-6 tháng tuổi trở lên tùy vào sự phát triển của mỗi bé. Khi tập cho bé ăn dặm, mẹ hãy áp dụng các nguyên tắc về vị và lượng như sau:

• Từ vị ngọt đến vị mặn: Lúc đầu mẹ hãy tập cho bé ăn món có vị ngọt rồi dần dần chuyển sang món có vị mặn.
• Từ loãng đến đặc: Mẹ cho bé ăn dặm với bột loãng (đối với ăn dặm truyền thống), rau củ rây nhuyễn (đối với ăn dặm kiểu Nhật) và dần tăng độ đặc lên tùy theo khả năng thích nghi của bé.
• Từ ít đến nhiều: Mẹ bắt đầu tập ăn dặm cho bé từ 1 đến 2 thìa bột loãng, hoặc rau củ rây nhuyễn, sau đó tăng dần lên.

Mẹ áp dụng các nguyên tắc trên sẽ giúp cho hệ tiêu hóa và dạ dày của con từ từ làm quen với thức ăn dạng thô.

Trong một năm đầu đời, ngoài thức ăn chính là sữa mẹ hoặc sữa công thức, cơ thể bé sẽ cần được bổ sung nhiều chất dinh dưỡng hơn để phát triển và tăng trưởng. Vì vậy, mẹ có thể tập ăn dặm cho bé bằng cách bổ sung thêm các thức ăn khác như bột ăn dặm, cháo, rau củ quả,… Tuy nhiên, điều quan trọng là mẹ phải quan sát và hiểu được những nhu cầu của con.

II. Dấu hiệu cho thấy bé đã sẵn sàng với thức ăn thô

1. Bé không còn biểu hiện phản xạ thè lưỡi

Trẻ sơ sinh thè lưỡi ra ngoài là hành vi bản năng bú sữa mẹ. Bé sẽ có hành vi chống lại muỗng hay bất cứ thứ gì khác đưa vào miệng, bao gồm cả thức ăn. Phản xạ này sẽ biến mất khi bé được 4–5 tháng tuổi, nên sau thời điểm này, mẹ có thể bắt đầu tập cho bé ăn dặm.

2. Bé ngồi vững và có thể giữ thẳng đầu.

Một số bé có thể tự nâng đầu từ rất sớm, thậm chí ngay từ khi mới sinh, nhưng thường tới 3-4 tháng tuổi thì bé mới ngẩng được đầu cao hơn, giữ đầu thẳng được một lúc lâu.

Bé thường bắt đầu ngồi được vào khoảng 6 tháng tuổi, mặc dù vẫn cần chỗ dựa hoặc đỡ. Vì vậy, nếu bé có những dấu hiệu này, mẹ cũng có thể bắt đầu tập cho bé ăn dặm.

3. Bé bắt đầu có hứng thú hơn với thức ăn

Ở giai đoạn sẵn sàng để tập ăn dặm, bé sẽ có hành vi chăm chú nhìn thức ăn và há miệng háo hức khi thấy thức ăn được đưa về phía mình. Bé thích lấy mọi thứ để đưa vào miệng và thậm chí còn bắt chước hành vi ăn uống của người lớn.

4. Bé đủ trọng lượng

Khi cân nặng của bé gấp đôi tháng mới sinh, và đạt ít nhất là 6kg (4-5 tháng trở lên), mẹ có thể tập ăn dặm cho bé vì bé đang cần nguồn dinh dưỡng ngoài sữa để đáp ứng nhu cầu của cơ thể.

III. Tập cho bé ăn dặm theo từng giai đoạn

Khi tập ăn dặm cho bé, mẹ cần lưu ý chọn những thực phẩm và cách chế biến sao cho phù hợp với từng giai đoạn tháng tuổi. Sau đây là một số gợi ý giúp mẹ có thể bắt đầu:

1. Ăn dặm giai đoạn 1: (5 đến 6 tháng tuổi)

Lưu ý chung

Tập cho bé ăn dặm 5 tháng là giai đoạn bé phát triển cơ hàm. Do đó, mẹ không nên cho bé ăn nhiều. Hơn nữa thức ăn cần có kết cấu mịn.

Khi bắt đầu tập cho bé ăn dặm, mỗi ngày mẹ nên cho con ăn 1 loại thực phẩm. Lúc đầu, mặc dù đồ ăn lỏng như nước canh nhưng bé cũng không dễ dàng gì để nuốt được. Dù việc cho ăn không thuận lợi, bé không chịu ăn hay đồ ăn trào ra khỏi miệng nhưng mẹ cũng nên nhẹ nhàng và bình tĩnh. Sau khi ăn dặm, mẹ cho bé bú ti hoặc uống sữa nếu con muốn.

Lưu ý cụ thể

• Món ăn đầu tiên trong thực đơn ăn dặm cho bé 4-6 tháng nên là gạo, gạo lứt, ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, sữa yến mạch…
• Sữa mẹ vẫn là “món ăn” chính của bé 4-6 tháng.
• Mỗi ngày, bé được ăn dặm 1 lần với số lượng chỉ 1 đến vài thìa, tùy theo mức độ thèm ăn của bé.
• Bắt đầu bằng những thìa thức ăn loãng, sau đó khi bé đã quen thì mẹ tăng dần độ đặc lên.
• Khi bé con đã biết nhấm và nuốt các loại gạo và ngũ cốc thành thạo, đó là lúc mẹ giới thiệu đến bé các loại thức ăn khác như rau và trái cây.

Sau 1 tháng, mẹ tăng lên 1 ngày với 2 bữa ăn vì lượng bé ăn lúc này đã tăng lên. Mẹ có thể tập cho bé ăn dặm thêm các thực phẩm có protein như đậu hay cá trắng.

Bí quyết để giúp bé ăn tốt là để bé hơi nghiêng về phía sau một chút, dùng thìa chạm vào môi dưới của con và rút muỗng ra sau khi con ngậm miệng lại. Mẹ chỉ nên cho bé ăn từng loại thức ăn một. Sau đó, mẹ vừa quan sát tình trạng của bé vừa tăng dần số lượng lên.

2. Ăn dặm giai đoạn 2: (7 đến 9 tháng)

Lưu ý chung

Ở độ tuổi này, bé có thể di chuyển lưỡi, đẩy thức ăn vào sâu và nuốt tốt. Vì vậy, mẹ có thể mở rộng sự đa dạng trong bữa ăn bằng cách bao gồm các loại thực phẩm như thịt, gà, cá, cơm, mì ống và pho mát đã được nấu chín kỹ.

Giai đoạn này, mẹ tập ăn dặm cho bé để có cử động nhai. Bằng cách, cho bé ăn thức ăn lợn cợn và tăng dần độ to của miếng thức ăn. Mẹ tuyệt đối không được đút liên tục vào miệng bé và đưa thìa sâu vào trong vì có thể làm cho bé bị nghẹn.

Vào thời điểm 8 tháng tuổi bé sẽ cần được phát triển vận động tinh trong bữa ăn thông qua hành vi bốc nhón thức ăn bằng ngón cái và ngón trỏ. Do đó, mẹ có thể đan xen làm những bữa phụ với các món có kích cỡ bằng ngón tay (finger food) như táo, lê, bánh mì, pho-mát và cho bé tự do bốc nhón.

Lưu ý cụ thể

• Mẹ chỉ nên giới thiệu 1 món mới trong mỗi lần ăn.
• Để làm loãng thức ăn, nên sử dụng sữa mẹ hoặc sữa công thức
• Ngũ cốc bé có thể ăn trong giai đoạn này: Gạo, gạo lứt, yến mạch, bắp…
• Bé có thể ăn các loại củ như khoai lang, khoai tây.
• Các loại rau thích hợp cho bé: Đậu, cà rốt, bí đỏ, cà chua, súp lơ, bí ngòi, rau mùi…
• Khi bé bước sang tháng thứ 7, mẹ có thể bổ sung vào bữa ăn của bé các loại thịt: Thịt bò, thịt cừu, thịt gà.
• Số bữa ăn trong ngày: 2 đến 3 bữa.

3. Ăn dặm giai đoạn 3: (8 đến 10 tháng)

• Đến giai đoạn này mẹ đã có thể kết hợp 2 món khác nhau khi tập cho bé ăn dặm. Tuy nhiên, luôn kết hợp 2 món mà bé đã từng ăn và không bị dị ứng, mẹ nhé.
• Đến thời điểm này, bé cũng có thể làm quen với các kết cấu thức ăn đặc, lợn cợn nên mẹ không cần nghiền thực phẩm quá nhuyễn nữa.
• Bé chấp nhận các loại thực phẩm chưa quen thuộc lắm trước đây như thịt bò, súp lơ… cũng là một dấu hiệu đáng để mẹ vui mừng.
• Bé cũng đã sẵn sàng để làm quen với các loại thức ăn mới: Cá và trứng. Mẹ nhớ theo dõi con có bị dị ứng không nhé. Nên trao đổi thêm với bác sĩ nếu bé xuất hiện những triệu chứng như ngứa, nổi mẩn đỏ, mắt sưng và chảy nước mắt…
• Số bữa ăn trong ngày: 2 đến 3 bữa.

>>> Mẹ có thể quan tâm: Ăn dặm kiểu Nhật, tập cho bé như thế nào?

4. Ăn dặm giai đoạn 4: (10 đến 12 tháng)

Lưu ý chung

Khi bé ở giai đoạn này, con có thể ăn ngày 3 bữa. Đặc trưng của giai đoạn này là bé có nhu cầu tự ăn. Nếu để đồ ăn trước mặt, bé sẽ bốc và đưa vào miệng. Hành động bốc đồ ăn của bé thể hiện sự tò mò về hình dáng thức ăn và các cảm giác của ngón tay.

Vì vậy, mẹ nên sử dụng các thực phẩm khuyến khích việc cắn, nhai và khám phá bao gồm cơm nắm nhỏ, bánh mì kẹp có kích cỡ bằng ngón tay, rau củ hấp và các miếng thịt dài đã được nấu chín kỹ. Bí quyết để tập cho bé ăn dặm đó là, cho bé quan sát mẹ nhai, bé tham gia bữa ăn cùng gia đình và chia cho bé thức ăn cùng với người lớn.

Lưu ý cụ thể

• Mẹ tiếp tục theo dõi phản ứng dị ứng thực phẩm mỗi khi giới thiệu cho con một loại thực phẩm mới.
• Những loại thực phẩm có tính a-xít như cam, chanh nên được giới thiệu cho bé nhưng không cần nóng vội.
• Trái cây bé có thể ăn ở tuổi này: Đào, kiwi, dâu, cam, cherries, sơ-ri, bưởi, nho…
• Rau cho bé: Bé có thể ăn hầu hết các loại rau ở giai đoạn 1 tuổi.
• Số bữa ăn trong ngày: 2 đến 3 bữa kèm theo 1 đến 2 bữa phụ.

IV. Cách chọn dụng cụ tập cho bé ăn dặm lần đầu tiên

Khi bắt đầu tập cho bé ăn dặm 5 tháng tuổi, các mẹ thường lúng túng không biết chọn dụng cụ nào để tập cho bé ăn dặm hiệu quả. Nếu cũng đang phân vân chưa biết chọn dụng cụ cho bé ăn thế nào, mẹ hãy tìm hiểu thông tin dưới đây.

• Ghế cao – mẹ nên chọn loại ghế được thiết kế một cách an toàn và cố định, có thể giữ bé ở tư thế lưng thẳng để bé có thể nuốt thức ăn đúng cách. Ghế ăn dặm còn giúp bé ăn tập trung hơn. Chi tiết các loại ghế ăn dặm mẹ có thể tìm hiểu cho bé, mẹ có thể xem thêm tại đây.
• Cốc uống nước – mẹ nên khuyến khích bé uống nước từ cốc trong bữa ăn thay vì bú bình. Những loại cốc không có van có thể giúp bé học cách nhâm nhi đồ uống và tốt hơn cho sự phát triển răng của con.
• Thìa – thìa ăn dặm nên mềm, có thể làm bằng silicon hoặc nhựa an toàn, để không tác động vào nướu của bé.
• Nồi chảo – mẹ cần sắm thêm một nồi nhỏ và chảo nhỏ có nắp dùng nấu món ăn dặm cho bé, phù hợp để tiện chế biến lượng thức ăn ít của bé.

V. Những loại thực phẩm cần tránh khi tập cho bé ăn dặm

Trẻ em dưới 1 tuổi không nên ăn những loại thực phẩm dưới đây:

• Mật ong
• Sữa bò tươi hoặc sữa thanh trùng, tiệt trùng
• Các loại hải sản có vỏ như sò, ốc.

VI. Lưu ý khi tập cho bé ăn dặm

Trước bữa ăn dặm, bé có thể đòi bú mẹ, có thể là vì bé quá đói. Nhưng mẹ chỉ nên cho bé bú một chút thôi, khi bé bình tĩnh lại thì mẹ cho bé ăn dặm. Mẹ cũng nên đẩy thời gian ăn sớm hơn trong những bữa sau và luôn cho con ăn đúng giờ.

Đối với sữa, mẹ không nên ép bé uống quá nhiều mà nên dựa theo nhu cầu và lượng sữa của con. Nguyên tắc chung của giai đoạn này là tập cho bé ăn dặm – làm quen với thức ăn là chính, vì vậy mẹ nên điều chỉnh lượng bú sữa để bé có nhu cầu muốn ăn thức ăn thô.

Hy vọng bài viết trên đây sẽ là cẩm nang hữu ích giúp mẹ hiểu hơn về các bước tập cho bé ăn dặm để ăn dặm “không còn là cuộc chiến” giữa mẹ và bé.