Cúm mùa – khi cả nhà lần lượt đổ bệnh...

Thứ làm tôi mệt không chỉ là chăm người bệnh, mà là cảm giác bất lực khi cúm mùa cứ lây qua lây lại dù cả nhà đã cố gắng giữ gìn.

Điều khiến tôi giật mình là câu chuyện “cúm năm nay” không chỉ xảy ra trong nhà tôi. Ở nhiều nơi, người ta đang nói về bệnh cúm mùa hiện nay với một sự lo lắng rõ ràng hơn: số ca tăng trở lại, trẻ nhập viện nhiều hơn, thời tiết thất thường, ai cũng bận rộn nên khó nghỉ ngơi đúng nghĩa.

Tôi bắt đầu tìm hiểu nghiêm túc, không phải để hoang mang, mà để biết mình cần làm gì cho gia đình.

Bệnh cúm mùa hiện nay ở Việt Nam: số liệu nói gì?

Trước khi nhìn vào con số, tôi tự nhắc mình một điều: cúm mùa là bệnh phổ biến, nhiều người sẽ khỏi, nhưng con số giúp mình hiểu vì sao không nên chủ quan.

• Theo thông tin được dẫn lại từ Bộ Y tế, tính từ đầu năm 2025 đến khoảng ngày 18/11/2025, Việt Nam ghi nhận hơn 132.000 trường hợp mắc cúm mùa, trong đó có 3 trường hợp tử vong.

• Bộ Y tế cũng nêu rằng số mắc giảm ở giữa năm nhưng tăng trở lại trong 3 tháng gần đây, trung bình khoảng 8.500–11.000 ca/ tháng.

• Nhìn lại năm trước để có “mốc so sánh”: số liệu được đăng lại theo thống kê Bộ Y tế cho thấy năm 2024 ghi nhận 289.876 ca cúm mùa và 8 ca tử vong (và số mắc giảm so với 2023).

Vì sao cúm mùa tại Việt Nam lại “đến hẹn lại tăng”?

Sau khi đọc thông tin từ các cơ quan y tế và theo dõi diễn biến thực tế ở bệnh viện, tôi rút ra vài lý do dễ hiểu (và rất “đời thường”) khiến cúm mùa bùng lên theo chu kỳ – đặc biệt vào thời điểm này:

1. Thời tiết lạnh hơn, không khí khô hơn, mọi người ở trong nhà nhiều hơn

Ở miền Bắc, khi trời chuyển lạnh, người ta có xu hướng đóng kín cửa, sinh hoạt trong không gian ít thông thoáng hơn. Virus cúm lây qua giọt bắn/ tiếp xúc gần nên chỉ cần một người ho – cả nhà rất dễ dính “dây chuyền”.

Thực tế cũng phản ánh điều này: một bài báo ghi nhận tại Bệnh viện Nhi Hà Nội, khi thời tiết lạnh dần, số ca cúm A tăng, và có thời điểm ước tính 60–70% bệnh nhi có triệu chứng đến khám cho kết quả dương tính cúm.

2. Trường học, văn phòng, di chuyển cuối năm… đều là “điểm nóng” lây truyền

Trẻ đi học mang mầm bệnh về nhà; người lớn đi làm, gặp gỡ, họp hành nhiều; cuối năm lại thêm tiệc tùng, di chuyển… Cúm mùa không cần một “lý do lớn” để lây lan, chỉ cần mật độ tiếp xúc tăng.

3. Virus cúm không đứng yên: mỗi năm lại có những chủng lưu hành khác nhau

Ở Việt Nam, các chủng cúm thường gặp gồm A/H1N1, A/H3N2 và cúm B.

Thêm một bối cảnh rộng hơn: WHO cũng ghi nhận hoạt động cúm mùa tăng trên toàn cầu trong những tháng gần đây, với tỷ lệ phát hiện cúm A (H3N2) tăng lên ở nhiều nơi.

Nói đơn giản: cúm mùa không chỉ “do trời lạnh”, mà còn do chu kỳ mùa, hành vi sinh hoạt, chủng virus lưu hành cùng lúc kéo đợt dịch lên cao.

Cúm mùa có nguy hiểm không?

Đây là câu tôi hỏi nhiều nhất khi thấy cả nhà mệt rũ. Câu trả lời mà tôi thấy hợp lý nhất là: cúm mùa có thể nhẹ, nhưng không nên coi thường.

• Với đa số người khỏe mạnh, bệnh cúm có thể tự khỏi sau vài ngày đến khoảng một tuần. WHO cũng mô tả phần lớn người bệnh sẽ hồi phục mà không cần chăm sóc y tế đặc biệt, nhưng ho có thể kéo dài hơn.

• Nhưng với trẻ nhỏ, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, người có bệnh nền, cúm có thể dẫn đến biến chứng (viêm phổi, bội nhiễm…), đặc biệt nếu chủ quan hoặc tự dùng thuốc không phù hợp.

Cúm mùa bao lâu thì khỏi? Vì sao có người 5 ngày, có người 2 tuần vẫn ho?

Nếu hỏi tôi trước đây, tôi sẽ trả lời đại khái “vài hôm”. Nhưng sau lần này, tôi để ý kỹ hơn:

Thường gặp

WHO cũng nêu phần lớn người bệnh phục hồi trong vòng một tuần, nhưng ho có thể kéo dài 2 tuần hoặc hơn.

Vì sao có người lâu khỏi?

• Nghỉ ngơi không đủ (vẫn đi làm, vẫn thức khuya chăm con)
• Nhà có nhiều người bệnh, khiến virus lây nhiễm chéo từ người này sang người khác.
• Người bệnh có nền tảng sức khỏe yếu, có bệnh nền
• Không khí trong nhà bí, khô; chế độ ăn uống kém, người chậm hồi phục khi mắc bệnh.

Cúm mùa ở trẻ em: điều khiến tôi đổi cách chăm con khi cả nhà cùng bệnh

Khi con bị cúm, cái khó nhất là trẻ không biết diễn tả. Con chỉ quấy, bỏ ăn, mệt lả. Tôi rút ra vài nguyên tắc “thực tế” khi chăm con:

1. Đừng cố nhồi ăn – ưu tiên bù nước và ăn lỏng, dễ tiêu

Cháo, súp, sữa/ yaourt (nếu hợp), trái cây mềm, nước ấm… Thà con ăn ít nhưng đều và uống đủ.

2. Tách “vùng sinh hoạt” nếu có thể, để giảm lây nhiễm chéo

Nhà chật vẫn có thể “tách mềm”: ly riêng, khăn riêng, hạn chế ôm hôn khi đang sốt/ ho, lau các bề mặt chạm tay thường xuyên.

3. Quan sát dấu hiệu nặng

Nếu trẻ sốt cao kéo dài, thở nhanh, lừ đừ, bỏ uống hoàn toàn… thì nên nhanh chóng đưa đến bác sĩ. Tôi học điều này sau khi thấy số trẻ nhập viện tăng trong các đợt cúm mùa.

Tôi làm gì để “cắt vòng lây” trong nhà khi cúm đã xảy ra?

Nói thật, không phải lúc nào tôi cũng làm được hoàn hảo, nhưng có 3 thứ giúp nhà tôi đỡ “lây dây chuyền” hơn:

Giữ thông thoáng và giảm “tụ khí” trong nhà

Mở cửa sổ theo khung giờ phù hợp, bật quạt nhẹ để lưu thông khí (không chĩa thẳng vào người đang sốt).

Sinh hoạt tối giản, ưu tiên giấc ngủ

Trong đợt cúm, tôi bỏ bớt việc “phải làm”, chỉ giữ những việc tối cần thiết. Ngủ là thứ cơ thể cần nhất để hồi phục.

Đừng tự dùng kháng sinh vì cúm là do virus

Tôi từng chứng kiến nhiều người “uống kháng sinh cho yên tâm”. Nhưng cúm mùa là bệnh do virus; việc dùng thuốc kháng sinh cần đúng chỉ định, nhất là với trẻ nhỏ và người có bệnh nền.

Vì sao tôi khuyến khích tiêm vaccine cúm hằng năm, sau lần “cúm quay vòng” này?

Tôi từng nghĩ tiêm vaccine cúm là “có thì tốt”. Nhưng khi cả nhà cùng bệnh, tôi mới thấy cái giá của việc không phòng: mất ngủ, nghỉ làm, con bỏ ăn, người lớn kiệt sức… và rủi ro biến chứng với người có nguy cơ.

Cúm mùa biến đổi theo năm, nên các khuyến nghị y tế thường nhấn mạnh việc tiêm vaccine cúm hằng năm để giảm nguy cơ mắc cúm nặng và biến chứng. Tôi coi vaccine như một lớp “giảm thiệt hại”, chứ không phải tấm bùa “miễn nhiễm tuyệt đối”.

Ngày nay, việc tiêm vaccine cũng dễ dàng hơn bao giờ hết. Bạn có thể đến thẳng các trung tâm tiêm chủng, hoặc đặt lịch tiêm trước để giảm thiểu thời gian chờ đợi, tiết kiệm chi phí với các chương trình ưu đãi tại nền tảng HelloBacsi.

Kết luận

Nếu bạn đang loay hoay vì cúm mùa “lây cả nhà”, hãy xem đây là tín hiệu để mình chủ động hơn cho mùa cúm tiếp theo: xây lại thói quen vệ sinh – thông thoáng – nghỉ ngơi đúng, và cân nhắc tiêm vaccine cúm hằng năm cho các thành viên, đặc biệt là trẻ nhỏ, người lớn tuổi và người có bệnh nền.