Bệnh tay chân miệng trẻ em cách phòng, chữa cho bé

Bệnh chân tay miệng trẻ em là một trong những bệnh phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 5 tuổi vào mùa hè. Căn bệnh này có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể gây tử vong nếu không được phát hiện sớm. Hiểu biết của mẹ có thể giúp con tránh được những nguy cơ từ căn bệnh này.

Tìm hiểu về bệnh tay chân miệng ở trẻ em

1. Thời điểm dễ xảy ra bệnh tay chân miệng trẻ em

Bệnh này xảy ra cả năm nhưng thường bùng phát vào mùa hè, thời điểm từ tháng 4-6 và những tháng cuối năm, lúc giao mùa từ tháng 10-12. Những nơi đông dân cư, điều kiện vệ sinh kém tạo điều kiện tốt nhất để mầm bệnh phát triển.

2. Đối tượng dễ mắc bệnh chân tay miệng

Không chỉ riêng trẻ em, người lớn cũng có thể mắc bệnh tay chân miệng. Tuy nhiên, mức độ tổn thương thường không đáng kể. Trẻ em, đặc biệt là bé sơ sinh, có sức đề kháng kém khi mắc bệnh con dễ bị loét trong miệng, loét bàn tay, chân, thậm chí ở mông.

3. Thời gian lành bệnh

Bệnh có thể kéo dài một tuần hoặc lâu hơn tùy sức đề kháng và khả năng phục hồi của từng bé.

4. Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng ở trẻ em

Bệnh tay chân miệng do virus enterovirus gây ra. Trong loại virus này thì có chủng virus coxsackie A16, coxsackie nhóm A khác (A4-A7, A9, A10) hoặc virus coxsackie nhóm B (B1-B3, và B5) (nhóm virus đường ruột) là có khả năng gây bệnh cao nhất cho bé. Chủng enterovirus tuýp 71 này còn có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm cho bé như viêm não, màng não, viêm cơ tim, viêm phổi và có thể dẫn đến tử vong.

5. Cơ chế lây lan

Bệnh chân tay miệng ở trẻ em có lây không? Đây là bệnh lây lan nhanh qua đường miệng khi trẻ lành vô tình nuốt phải các phân tử nước bọt hoặc nước mũi chứa virus của trẻ bệnh bị phát tán trong không khí. Ngoài ra, trẻ cũng sẽ mắc bệnh nếu chạm tay vào những đồ vật đã dính virus, sau đó đưa tay vào miệng.

Virus sẽ xâm nhập vào cơ thể bé qua niêm mạc miệng hoặc ruột. Sau đó, chúng sẽ tấn công hệ thống hạch bạch huyết rồi phát triển rất nhanh, gây ra các tổn thương ở da và niêm mạc. Như vậy, chỉ cần trong lớp học hoặc khu phố có một bé bị tay chân miệng và bé hắt hơi hoặc ho, khả năng các trẻ xung quanh bị lây bệnh là rất cao.

6. Dấu hiệu bệnh tay chân miệng ở trẻ em

♦ Ở giai đoạn đầu của bệnh, bé sẽ có những biểu hiện tương tự như cảm lạnh và kéo dài 1-2 ngày bao gồm:

• Sốt nhẹ
• Mệt mỏi
• Đau họng
• Biếng ăn

• Loét miệng với vết loét đỏ hoặc mụn nước có đường kính 2-3mm ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi.
• Phát ban và nổi mụn nước ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông.
• Sau vài ngày những nốt ban hoặc mụn nước sẽ mờ dần và để lại vết thâm.
• Trẻ vẫn sốt.
• Có thể bị nôn nhiều lần trong ngày.

*Lưu ý: Những trẻ bị sốt cao và nôn nhiều, mất nước rất dễ bị biến chứng hô hấp, thần kinh hoặc tim mạch. Biến chứng thường xảy ra ở ngày thứ 2 đến ngày thứ 5 sau khi phát bệnh. Khi đã qua những giai đoạn này an toàn, bé sẽ từ từ hồi phục.

7. Ba cấp độ bệnh phổ biến của bệnh tay chân miệng trẻ em

Nếu trẻ bị tay chân miệng cấp độ 1 hoặc 2 thì gia đình có thể yên tâm điều trị tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ. Cấp độ 3 là thể nặng và bắt buộc phải điều trị tại bệnh viện.

♦ Bệnh tay chân miệng trẻ em cấp độ 1

Ở mức độ này, các tổn thương bệnh gây ra cho bé không nhiều. Dấu hiệu cơ bản là những nốt mụn nước trên miệng và da. Vì vậy, ba mẹ có thể điều trị bệnh cho con tại nhà theo hướng:

• Cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho bé. Trẻ đang bú sữa mẹ thì phải cho con bú nhiều cữ hơn.
• Nếu trẻ bị sốt có thể điều trị bằng paracetamol liều 10 mg/kg/lần. Mỗi lần uống cách nhau 6 giờ. Tuy nhiên, bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi dùng bất cứ loại thuốc nào cho bé.
• Giữ vệ sinh răng miệng cho bé sạch sẽ.
• Cho bé ngủ nhiều hơn.
• Tái khám theo yêu cầu của bác sĩ.

♦ Bệnh tay chân miệng trẻ em cấp độ 2

Ở cấp độ này, các triệu chứng của trẻ biểu hiện ở hai trường hợp khác nhau.

• Trường hợp 1: Trẻ thường xuyên giật mình dưới 2 lần/30 phút và sốt cao trên 39ºC liên tiếp trong ngày kèm nôn, trớ, khóc đêm không ngủ.
• Trường hợp 2: Cơ thể trẻ có thể cùng xảy ra các triệu chứng như: Giật mình trên 2 lần/30 phút kèm mạch nhanh, sốt cao không khỏi, ngủ gà. Hoặc bé chỉ có một trong số các triệu chứng: run chân tay, đi lại không vững, giật mắt, hay bị sặc.

Mẹ nên đưa trẻ tới cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ thăm khám, điều trị kịp thời. Với trường hợp trẻ sốt cao liên tục, bác sĩ có thể cho bé uống thuốc ibuprofen 10-15mg/kg/lần để hạ sốt.

♦ Bệnh tay chân miệng trẻ em cấp độ 3

Đây là cấp độ nguy hiểm nhất và có quá trình điều trị phức tạp cũng như nhiều rủi ro nhất. Ở cấp độ 3, ngoài các triệu chứng như cấp độ 1 và 2, trẻ còn có thể thêm các dấu hiệu như mạch nhanh trên 170 lần/phút hoặc mạch rất chậm, đổ mồ hôi nhiều dù trời không nóng, thở nhanh, thở bằng bụng, hơi thở nông, thanh quản rít, khò khè liên tục.

Đây là các dấu hiệu trẻ đã bị nhiễm khuẩn nặng, vì vậy mẹ phải đưa con tới ngay bệnh viện để điều trị gấp, tránh các biến chứng đáng tiếc có thể xảy ra.

8. Bệnh tay chân miệng ở trẻ em có nguy hiểm không?

Bệnh tay chân miệng trẻ em rất nguy hiểm vì:

♦ Khó phát hiện bệnh

Khi mới phát bệnh, biểu hiện sớm nhất là sốt nhẹ, chán ăn, mệt mỏi, cơ thể sẽ xuất hiện những vết loét ở miệng, các bóng nước trên da và trong một số trường hợp còn có các đốm hồng ban nên mẹ rất dễ nhầm với bệnh thủy đậu, viêm da mủ, dị ứng, nổi đẹn thông thường. Vì vậy nhiều mẹ đã tự ý dùng thuốc cho bé mà không đưa trẻ đi khám bệnh.

♦ Gây ra những biến chứng nguy hiểm

Các biến chứng nguy hiểm như viêm màng não, liệt mềm cấp, viêm cơ tim, phù phổi cấp do thần kinh. Nguy hiểm hơn, các biến chứng này có thể phối hợp với nhau cùng lúc dẫn đến nguy cơ tử vong ở trẻ.

♦ Bệnh diễn tiến rất nhanh

Từ những vết loét hay bóng nước, trẻ sẽ cảm thấy bứt rứt, rung giật cơ. Nếu để lâu sẽ trẻ sẽ yếu liệt chi, liệt các dây thần kinh dẫn đến co giật, hôn mê, thậm chí suy hô hấp, phù phổi, tăng huyết áp, tùy mạch và gây tử vong. Do dấu hiệu bệnh khó phát hiện và bệnh tiến triển nhanh nên không ít trường hợp các ca bệnh nhi nhập viện trong tình trạng nguy kịch.

♦ Dễ lây lan

Bệnh dễ lây lan qua đường hô hấp khi tiếp xúc gần hoặc đụng trực tiếp vào các đồ vật của người bệnh. Vì thế nguy cơ bùng phát dịch tay chân miệng trong cộng đồng rất cao ở mỗi mùa dịch.

♦ Chưa có vắc-xin phòng ngừa và thuốc điều trị đặc hiệu

Hiện tại vẫn chưa có vắc-xin phòng bệnh tay chân miệng trẻ em. Việc chữa bệnh cho bé chủ yếu là điều trị các triệu chứng bao gồm giảm đau, hạ sốt, tăng sức đề kháng cơ thể.

9. Bệnh chân tay miệng ở trẻ em cần kiêng gì?

• Không được làm vỡ các mụn nước trên da
• Không được tự ý dùng muối, chanh hoặc thuốc liền da, chống viêm để thoa lên các nốt ban cho con
• Tránh cho con ăn đồ cay, nóng khiến các vết loét thêm nghiêm trọng

Cách chữa bệnh chân tay miệng ở trẻ em

1. Tại bệnh viện

• Các bác sĩ sẽ tùy vào mức độ nặng nhẹ của trẻ để điều trị. Ví dụ bác sĩ có thể chỉ định bôi thuốc mỡ làm dịu cơn đau và điều trị các nốt mụn gây ngứa ngáy khó chịu cho bé.
• Bác sĩ sẽ cân nhắc cho trẻ dùng thuốc acetaminophen hoặc ibuprofen để giảm đau đầu.
• Trẻ đau họng nặng sẽ được cho uống siro, ngậm thuốc đau họng

2. Chăm sóc trẻ tại nhà

Ngay khi con có dấu hiệu bệnh tay chân miệng ở trẻ em, mẹ nên cách lý con bằng cách không dùng chung đồ dùng cá nhân, nhà vệ sinh để tránh lây lan bệnh. Nếu trẻ bị tay chân miệng, mẹ cho nghỉ học và chăm sóc tại nhà để tránh lây bệnh cho các bạn khác.

• Theo dõi thân nhiệt và biểu hiện bệnh của con. Nhanh chóng đưa con đi bệnh viện nếu xuất hiện dấu hiệu sốt cao co giật
• Cho trẻ ăn đầy đủ dinh dưỡng
• Nên cho con ăn thức ăn dạng lỏng, dễ tiêu như bột dinh dưỡng, sữa, sữa chua,, phô mai, bánh flan, tàu hủ đường
• Cho con uống nhiều nước để chống mất nước
• Pha nước muối loãng cho con súc miệng, giúp các vết rộp trong miệng sát trùng và nhanh lành
• Cắt ngắn móng tay, đeo bao tay cho trẻ để giảm tổn thương da do gãi ngứa
• Tránh làm vỡ bóng nước hay trầy xước da
• Thay quần áo sạch hàng ngày
• Giữ ấm cho bé
• Cần chú ý thìa dùng để đút cho trẻ nên tránh những loại có cạnh sắc bén, để không đụng vào các vết loét ở đầu lưỡi và môi làm bé đau dẫn đến sợ hãi, không ăn
• Cho bé ở trong phòng thoáng mát, sạch sẽ

Cách phòng bệnh chân tay miệng ở trẻ em

1. Vệ sinh cá nhân

• Rửa tay thường xuyên cho bé bằng xà phòng dưới vòi nước chảy nhiều lần trong ngày.
• Bố mẹ cần rửa tay đúng cách trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn/cho trẻ ăn, trước khi bế ẵm bé, sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã và làm vệ sinh cho trẻ.
• Bé cần được rửa tay sau khi chơi đồ chơi, tiếp xúc với các bạn, trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi vui chơi ngoài trời.

2. Vệ sinh khi ăn uống

• Bé cần được ăn thực phẩm đã nấu chín, uống nước đã đun sôi hoặc tiệt trùng, sử dụng nước sạch trong sinh hoạt, tắm rửa.
• Bố mẹ không nên mớm thức ăn cho trẻ.
• Không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm đồ chơi.
• Các vật dụng ăn uống như thìa, nĩa, tô, bát phải vệ sinh khử trùng sạch sẽ, tráng qua nước sôi để diệt khuẩn.
• Tuyệt đối không cho trẻ dùng chung khăn ăn, khăn tay, vật dụng ăn uống với người khác.
• Hạn chế cho trẻ dùng chung đồ chơi chưa được lau rửa sạch.

3. Xử lý chất thải của bé

• Nhà vệ sinh nên được dọn dẹp, chà rửa thường xuyên.
• Phân, chất thải của trẻ phải được thu gom, xử lý một cách vệ sinh.

4. Theo dõi phát hiện bệnh sớm

• Trẻ em phải được thường xuyên theo dõi sức khỏe để kịp thời phát hiện bệnh.
• Bé cần được nghỉ học để điều trị khi mắc bệnh, tránh lây bệnh cho các trẻ khác.

5. Đeo khẩu trang

Hạn chế cho bé tham gia hoạt động cộng đồng khi đang ở trong mùa dịch. Tốt nhất, nên đeo khẩu trang cho con mỗi khi đưa bé ra ngoài.

6. Vệ sinh lớp học, đồ chơi

Hộ gia đình, nhà trẻ mẫu giáo, các hộ trông trẻ tại nhà cần thường xuyên lau sạch các bề mặt, vật dụng tiếp xúc hằng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn/ghế, sàn nhà bằng xà phòng hoặc các chất tẩy rửa thông thường.

Những câu hỏi thường gặp về bệnh tay chân miệng trẻ em

1. Trẻ đã từng bị mắc bệnh tay chân miệng thì có bị mắc lại nữa không?

Trẻ hoàn toàn có thể bị tay chân miệng nhiều lần. Có rất nhiều siêu vi gây ra bệnh tay chân miệng trẻ em, tuy nhiên miễn dịch thu được sau mỗi lần bệnh không bền vững và không giúp bé bảo vệ khỏi siêu vi khác.

2. Trẻ bị bệnh tay chân miệng nhưng lại nổi ban toàn thân là bị gì?

Ban và bóng nước của bệnh này có thể nổi khắp nơi, khó phân biệt với nhiều bệnh lý về da khác. Tuy nhiên tay chân miệng vẫn là vùng tập trung dày đặc nhất.

Bệnh tay chân miệng không nhất thiết chỉ bị ở tay, chân và miệng, cũng không nhất thiết phải có đủ 3 vị trí này. Đôi khi chỉ có ở miệng hoặc tay, chân. Như vậy nếu bé bị bệnh tay chân miệng nổi ban toàn thân thì mẹ vẫn áp dụng theo dõi và điều trị như bình thường.

3. Bé bị nổi ban và bóng nước nhiều có phải là bị tay chân miệng nặng không?

Ban nhiều không có nghĩa là bệnh nặng. Những trẻ nhiều ban, bóng nước lại có vẻ bệnh nhẹ hơn những ca ít ban hoặc chủ quan không nghĩ là tay chân miệng nên không theo dõi sát, dẫn tới nhập viện trễ.

4. Bé không đi nhà trẻ tại sao vẫn bị nhiễm bệnh tay chân miệng?

Vào mùa virus tay chân miệng phát triển mạnh, chúng có thể ở trên bề mặt đồ chơi, vật dụng, bàn tay, nơi một trẻ bị tay chân miệng khác truyền virus vào đó. Và mặc dù con bạn ở nhà nhưng bé vẫn tiếp xúc với người lớn đã tiếp xúc với virus từ bên ngoài, vì vậy nguy cơ nhiễm bé bị nhiễm bệnh vẫn rất cao.

5. Bé đã hết ban có phải là đã khỏi bệnh không?

Bằng phương pháp khuếch đại chuỗi gen, acid nucleic của virus vẫn được phát hiện trong phân của trẻ bị tay chân miệng 10 tuần sau khi nhiễm, trong dịch tiết hô hấp 30 ngày sau nhiễm.

Bằng phương pháp truyền thống cũng vẫn phát hiện virus trong phân từ 4-6 tuần sau khi bé bị nhiễm, trong dịch hô hấp 3 tuần sau khi bé bị nhiễm. Tùy loài siêu vi và mức độ nặng của bệnh, điều này đồng nghĩa với việc bé hết ban nhưng không phải là đã khỏi bệnh. Trẻ vẫn có khả năng lây cho trẻ khác nếu vệ sinh không kỹ.

Bệnh tay chân miệng trẻ em rất dễ lây nhiễm và có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm. Vì vậy mẹ nên nắm rõ kiến thức về bệnh và chủ động phòng bệnh chân tay miệng sớm cho trẻ cũng như cách chăm sóc khi con không may mắc phải nhé.