Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh: Hiểu đúng để chăm sóc con an toàn

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh, từ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết cho đến các phương pháp chăm sóc và xử lý hiệu quả.

Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh là gì?

Vàng da sơ sinh là tình trạng da và lòng trắng mắt của trẻ trở nên vàng hơn bình thường do nồng độ bilirubin trong máu tăng cao. Bilirubin là một sản phẩm chuyển hóa của hồng cầu. Khi cơ thể bé còn non yếu, khả năng chuyển hóa và thải trừ bilirubin bị hạn chế, dẫn đến tích tụ trong máu và gây nên hiện tượng vàng da.

Vàng da ở trẻ sơ sinh được phân thành vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý.

Vàng da sinh lý

Vàng da sinh lý thường xuất hiện trong khoảng ngày 2–4 sau sinh, kéo dài 1 tuần-10 ngày, sau đó tự hết khi gan bé bắt đầu hoạt động hiệu quả. Hầu hết trẻ có vàng da sinh lý đều khỏe mạnh, không có dấu hiệu bất thường về sức khỏe. Bạn có thể thấy bé vẫn bú tốt, ngủ ngon và tăng cân đều. Khoảng 60% trẻ đủ tháng và 80% trẻ sinh non có thể gặp phải tình trạng này trong những ngày đầu sau sinh.

Vàng da bệnh lý

Khác với vàng da sinh lý, vàng da bệnh lý có thể khởi phát sớm (trong vòng 24 giờ sau sinh) hoặc kéo dài trên 2 tuần, kèm theo các biểu hiện như bé lừ đừ, bỏ bú, vàng da đậm dần, thậm chí co giật. Lúc này, cha mẹ cần đưa con đi khám ngay vì vàng da bệnh lý tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là tổn thương não và thần kinh.

Cách nhận biết bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Bạn có thể kiểm tra vàng da ở trẻ sơ sinh bằng các phương pháp sau:

Nguyên nhân gây vàng da ở trẻ sơ sinh

• Gan chưa hoàn thiện chức năng chuyển hóa bilirubin.
• Tình trạng tan máu gia tăng: Bất đồng nhóm máu mẹ con, nhiễm trùng hoặc thiếu enzyme G6PD gây hủy hồng cầu nhanh, làm tăng bilirubin máu.
• Nguyên nhân khác: Tổn thương gan, tắc nghẽn đường mật, nhiễm trùng huyết bẩm sinh cũng có thể dẫn đến vàng da bệnh lý.

Tại Việt Nam, việc thiếu kiểm tra thường xuyên sau khi xuất viện có thể khiến nhiều trường hợp vàng da bệnh lý bị bỏ qua. Do đó, theo dõi sát sao trong 1–2 tuần đầu đời rất quan trọng.

Phương pháp điều trị bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Điều trị vàng da tùy thuộc vào mức độ bilirubin và nguyên nhân gây bệnh.

• Cho bé bú thường xuyên: Đối với vàng da sinh lý, việc cho bé bú sữa mẹ đều đặn giúp tăng thải bilirubin qua phân và nước tiểu.
• Chiếu đèn quang trị liệu: Đây là phương pháp phổ biến và an toàn, giúp chuyển hóa bilirubin trong máu bé thành dạng dễ đào thải. Chiếu đèn thường được chỉ định khi nồng độ bilirubin vượt mức cho phép theo độ tuổi và cân nặng.
• Thay máu: Áp dụng khi bé có nguy cơ cao bị tổn thương não do bilirubin quá cao. Phương pháp này cần thực hiện tại bệnh viện chuyên khoa.
• Điều trị bệnh lý nền: Nếu trẻ bị vàng da do nguyên nhân như nhiễm trùng hoặc tắc mật, bác sĩ sẽ can thiệp cụ thể tùy từng trường hợp để giải quyết nguyên nhân vấn đề.

Phòng ngừa vàng da ở trẻ sơ sinh

• Khám thai định kỳ: Việc xét nghiệm bất đồng nhóm máu và theo dõi tình trạng sức khỏe mẹ bầu có thể giảm nguy cơ vàng da bệnh lý.
• Cho bé bú sữa mẹ sớm: Sau khi sinh, nếu không có trở ngại nào, hãy cho bé bú mẹ càng sớm càng tốt để tăng cường chuyển hóa bilirubin.
• Tái khám đúng hẹn: Đừng quên cho bé tái khám sau sinh theo lịch của bác sĩ. Điều này giúp phát hiện sớm vàng da bệnh lý và kịp thời can thiệp.

Những câu hỏi thường gặp về bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

1. Chiếu đèn trị vàng da cho trẻ sơ sinh có gây hại gì không?

Chiếu đèn quang trị liệu là phương pháp điều trị vàng da sơ sinh phổ biến và đã được chứng minh là an toàn, hiệu quả trong phần lớn trường hợp. Trong quá trình điều trị, trẻ cần nằm dưới ánh đèn chuyên dụng trong thời gian được bác sĩ chỉ định, với mắt được che chắn cẩn thận để bảo vệ võng mạc. Một số bé có thể cảm thấy khó chịu do bị hạn chế vận động hoặc thay đổi nhiệt độ môi trường, tuy nhiên các phản ứng này thường nhẹ và tạm thời.

Nếu được theo dõi đúng cách, phương pháp này không gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe của trẻ. Cha mẹ nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ để được hướng dẫn chi tiết và đảm bảo quy trình điều trị diễn ra an toàn.

2. Cho trẻ tắm nắng có điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh không?

Tắm nắng truyền thống không được xem là biện pháp điều trị thay thế cho chiếu đèn quang trị liệu khi nồng độ bilirubin trong máu tăng cao. Dù ánh sáng mặt trời cũng chứa một phần bước sóng có khả năng hỗ trợ phân hủy bilirubin, nhưng khó kiểm soát chính xác thời gian, cường độ và hiệu quả hấp thu. Hơn nữa, da trẻ sơ sinh rất nhạy cảm với tia cực tím, nên việc tắm nắng không đúng cách có thể gây hại hơn là có lợi.

Trong một số trường hợp nhẹ, bác sĩ có thể cho phép cha mẹ phơi nắng cho trẻ vào buổi sáng sớm, trong thời gian ngắn và dưới sự giám sát. Tuy nhiên, bất kỳ cách tắm nắng cho trẻ sơ sinh bị vàng da nào cũng cần có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho trẻ.

Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng phổ biến nhưng không nên xem nhẹ. Cha mẹ cần nhận biết sớm, theo dõi sát và phối hợp cùng nhân viên y tế để xử trí đúng lúc. Hãy đưa trẻ đi khám nếu có dấu hiệu vàng da bất thường và luôn tuân thủ lịch tái khám sau sinh. Chăm sóc đúng cách trong giai đoạn này sẽ giúp con yêu phát triển khỏe mạnh, an toàn và trọn vẹn.